מרגום - שואו-רום | مرقوم - شو روم

מרגום בהגייה הבדואית – מרקום (مرقوم) בתעתיק הערבית הכתובה – היא שיטת אריגה מסורתית המתאפיינת בשזירת שתי וערב סימטרית-מתמטית.* שם השיטה נגזר מהמילה מספר (רַקְם, رقم) המשקפת את אופייה המתמטי. בבסיס האריגה נשזרים חוטי אורך ורוחב בשתי-וערב; חוטי השתי משמשים בסיס (שת=בסיס); חוטי הערב מתערבים בחוטי השתי ולמעשה נשזרים בהם לחלופין בהידוק ובציפוף. המרגום משמש באריגה של שטיחים, ביריעות אוהל ובחפצים שונים העשויים סוגי צמר מגוונים: צמר גמלים, צמר כבשים צבוע ושער עיזים. פעמים סוגי הצמר השונים שזורים יחד למצע אקלקטי מרהיב, פעמים בנפרד כדי להפיק מיתרונו של הצמר שימוש מובחן. למשל, שער העיזים השמנוני מטבעו נארג ליריעת תקרה כי בכוחו לאטום חדירה של מי גשמים וקור לפנים האוהל. נוסף על כך, המרגום מתאפיין באריגה כפולה ובשילוב של קשרי חיזוק היוצרים צורה גלילית בקצות האריג. כך מתקבלות יריעות קשיחות דיין לשמש תקרה מגוננת, מחיצה מפרידה או פאה הניצבת כגב אוהל ותומכת אותו.

אוסף יריעות המרגום צמח והתהווה במוזאון תרבות הבדואים והוצג במרכזו שנים ארוכות. היריעות נתלו במנח אנכי תחת תקרתו הגבוהה של המוזאון ובמקביל לעמודי התמך של הבניין. אופן הצבה זה שיווה ליריעות חוסן הנדסי קמעה, אלא שכוחן המייצב נוצק בהן דווקא משנארגו בטכניקת אריגת המרגום הבדואית על נול אדמה, מכשיר אופקי צמוד קרקע ומקביל לה. אולם עם התפתחות ידע השימור במוזאונים, הולכות ומתגבשות בהם צורות הצבה חדשות. על אף חוסנן הטבוע של היריעות, תלייה אנכית מכבידה ומחלישה אותן ומקטינה את סיכוייהן לשרוד שנים ארוכות. על כן, יריעות העייפות ממשאן הוצאו לאחרונה למנוחה מטיבה במחסני המוזאון; עם זאת, הן מוצגות לראווה כסרטון הנפשה של תצלומיהן ובהצבה החושפת אותן לפרקי זמן קצרים, במנח אופקי בלתי-מְאמץ. בהצבה מחודשת זו אנו מציגים את יופיים המרהיב של חפצי תרבות חומרית בדואית מקומית, ועם זאת מבקשים לשמור ולהותיר זיכרון מתרבות הולכת ונעלמת למען הדורות הבאים.

* שמה נגזר מהשורש רק"ם (رقم) המקביל לשורש העברי בצורתו ובמשמעותו.

אוצרת: ליאת יהודה

צילום: דימה ולרשטיין

מוזמנים ומוזמנות לבקר ולגלות עוד על חפצי המרגום האצורים במוזאון. 

 

مَرقوم (مرگوم باللهجة البدويّة) – طريقة نسج تقليديّة تتميّز بحياكة خيوط السَّدى واللُّحمة بطريقة تقليديّة – رياضيّة.* يُشتَقّ اسم هذه الطريقة من الكلمة رقم، ما يعكس طابعها الرياضيّ. في أساس عمليّة النسج تمتدّ خيوط طوليّة وعرضيّة تُدعى خيوط السّدى واللُّحمة؛ تُشكِّل خُيوط السدى أساسًا، أمّا خيوط اللُّحمة فتختلط بخيوط السدى وتتشابك فيها بالشدّ والتكثيف. تُستخدَم طريقة المرقوم في نسج السجّاد، في صفائح الخيمة، وفي أغراض مختلفة مصنوعة من أنواع شتّى من الصوف: صوف الجِمال، صوف الخِراف المدهون، وصوف الماعز. أحيانًا تكون أنواع الصوف المختلفة متشابكة معًا لتُكوِّن فِراشًا مُنتقى رائعًا، وفي أحيانٍ أخرى تكون وحدها لاستخراج استخدام متمايز من الصوف. على سبيل المثال، يُنسَج شعر الماعز الدُّهنيّ بطبعه لتكوين صفيحة سقف لأنّ في وسعه حجب تسرُّب مياه الأمطار والبرودة إلى داخل الخيمة. إضافةً إلى ذلك، يتميّز المرقوم بالنسج المزدوج وبدمج روابط تعزيز تُكوِّن شكلًا أسطوانيًّا على أطراف النسيج. هكذا تنتج صفائح قاسية كفايةً لتشكّل سقفًا واقيًا، حاجزًا فاصلًا، أو وجهًا يرتفع كظهر للخيمة وداعم لها.

نمت مجموعة صفائح المرقوم وتبلورت في متحف الثقافة البدويّة وعُرضت في مركزه سنواتٍ طويلة. عُلّقت الصفائح بوضعيّةٍ عموديّة تحت سقف المتحف العالي وبالتوازي مع الأعمدة التي يستند إليها المبنى. منح أسلوبُ الوضع هذا الصفائحَ قوّةً هندسيّة ما، لكنّ قوّتها المُثبِّتة ترسّخت فيها حين نُسجت بتقنيّة نسيج المرقوم البدويّة على نَول أرضيّ، جهاز أفقيّ ملاصق للأرض ومُوازٍ لها. ولكن مع تطوّر عُلوم المحافَظة والصيانة في المتاحف، تتبلور فيها أشكال تنصيب مختلفة. ورغم القوّة المترسّخة للصفائح، فإنّ التعليق العموديّ يُثقل عليها ويُضعفها، مقّللًا احتمالات بقائها لسنواتٍ طويلة. لهذا السبب، أُخرجت مؤخّرًا الصفائح المُتعَبة من حملها كي تستريح قليلًا في مخازن المتحف؛ مع ذلك، تُعرَض هذه الصفائح كمقطع فيديو رسوم متحرّكة للصُّوَر وبطريقة وضعٍ تكشفها لفتراتٍ قصيرة، بوضعيّة أفقيّة دونما جهد. في هذه الوضعيّة المتجدّدة، نعرض الجمال الرائع لأغراض ثقافة مادّيّة بدويّة محليّة، ومع ذلك نسعى إلى حِفظ وتخليد ذاكرة من حضارة آخذة في الاندثار، من أجل الأجيال القادمة، أبناء المكان وبناته.

* يُشتَقّ الاسم من الجذر ر. ق. م الموازي في شكله ومعناه للجذر العبرانيّ רק"ם.

أمينة المعرض: ليئات يهودا

مصوّر: ديما فلرشتاين

ندعوكن/م لزيارتنا واكتشاف المزيد من معروضات المرقوم التي يحويها متحفنا.

 

Margom — spelled مرقوم (markom) but pronounced “margom” in the Bedouin dialect — is a traditional "warp and weft" weaving technique where the threads are interlaced to create symmetrical mathematical designs.* The name is derived from the Arabic word for “number” (رقم, raqm), reflecting its mathematical nature. The vertical threads, called “warp,” serve as a foundation for the fabric, while the horizontal threads, called “weft,” are woven through them, crossing over and under, and then spaced out and pushed to create the cloth. Margom is used to weave rugs, tent cloth and other items made of camel hair yarn, dyed wool yarn and goat hair yarn. Sometimes different types of yarn are woven together to create striking eclectic fabric designs, while other woven items are made from only one type of yarn to showcase the yarn’s unique properties. For example, goat yarn, which is naturally greasy, is used for weaving the roof of Bedouin tents because of its ability to repel rainwater and provide thermal insulation. Margom cloth is double-woven with reinforcing knots that give the ends a cylindrical shape. The resulting fabric is stiff enough to serve as a protective roof, a partition, or a back wall that supports the structure of the tent.

The collection of Margom fabrics at the Museum of Bedouin Culture has grown and evolved over many years. Displayed at the heart of the museum, the fabrics were initially hung vertically under the museum’s high ceiling, parallel to the building’s support columns. This vertical arrangement gives the fabrics an appearance of engineering strength. However, in Margom weaving, the technique that gives the fabrics their stiffness, the loom is laid on the ground horizontally. With new developments in the science of conservation, new display methods have been emerging. Despite the fabrics’ natural strength, years of vertical hanging weaken them and shorten their lifespan. Thus, worn-out fabrics have recently been taken down for a well-earned rest in the museum’s storerooms. Visitors can still see photographs of the fabrics in a video that plays in the museum space, and the fabrics themselves are taken out for short periods and displayed horizontally so as not to stress them. In this new display, we present the beauty of traditional local Bedouin craftsmanship, seeking to preserve and commemorate this disappearing culture for local posterity.

Curator: Liat Yehuda

Photographer: Dima Valerstein

You are invited to visit and find out more about the Margum objects stored in the museum.